الرئيسية
المنتديات
المشاركات الجديدة
بحث بالمنتديات
الغرف الصوتية
غرفة ٠٠٠٠
ما الجديد
المشاركات الجديدة
جديد مشاركات الحائط
آخر النشاطات
الأعضاء
الزوار الحاليين
مشاركات الحائط الجديدة
البحث عن مشاركات الملف الشخصي
تسجيل الدخول
تسجيل
ما الجديد
البحث
البحث
بحث بالعناوين فقط
بواسطة:
المشاركات الجديدة
بحث بالمنتديات
قائمة
تسجيل الدخول
تسجيل
تثبيت التطبيق
تثبيت
الرئيسية
المنتديات
أرشيف المعهد
ركن الدورة العلمية الأولى مع الشيخة الفاضلة أم حذيفة
ركن دورة جزء عم مع الحفظ
الدرس الثاني (سورة النازعات)
تم تعطيل الجافا سكربت. للحصول على تجربة أفضل، الرجاء تمكين الجافا سكربت في المتصفح الخاص بك قبل المتابعة.
أنت تستخدم أحد المتصفحات القديمة. قد لا يتم عرض هذا الموقع أو المواقع الأخرى بشكل صحيح.
يجب عليك ترقية متصفحك أو استخدام
أحد المتصفحات البديلة
.
الرد على الموضوع
الرسالة
<blockquote data-quote="أم حذيفة" data-source="post: 76258" data-attributes="member: 1"><p style="text-align: center"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 22px"><span style="color: magenta"><u>سورة النازعات</u></span></span></span></strong></p> <p style="text-align: center"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">وهي السورة الثانية من جزء عم.</span></span></span></strong></p> <p style="text-align: center"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">هذه السورة سورة مكية</span></span></span></strong></p> <p style="text-align: center"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">المكي هو ما نزل قبل الهجرة، ،،والمدني ما نزل بعد الهجرة </span></span></span></strong></p> <p style="text-align: center"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">موضوعها : الحديث عن القيامة، ءاياتهاقصيرة وقوية،،، وذات دلالات واضحة،،، ومناقشات بيِّنة لهؤلاء الذين كذبوا بالدار الآخرة، وكذبوا بالبعث والجزاء والنشور.</span></span></span></strong></p> <p style="text-align: center"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">يقول الله -عز وجل- في بداية هذه السورة: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَالنَّازِعَاتِ غَرْقًا </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'lotus linotype'">1</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾</span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَالنَّاشِطَاتِ نَشْطًا </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'lotus linotype'">2</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾</span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَالسَّابِحَاتِ سَبْحًا </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'lotus linotype'">3</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾</span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَالسَّابِقَاتِ سَبْقًا </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'lotus linotype'">4</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾</span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَالْمُدَبِّرَاتِ أَمْرًا</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾</span></strong></span></span></span></strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></p> <p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">هذه خمسة أشياء أقسم الله -عز وجل- بها في مقدمة هذه السورة.</span></span></span></strong></strong></span></p> <p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">يقول الله -عز وجل-: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَالنَّازِعَاتِ غَرْقًا</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ : </span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">المراد بالنازعات في الآية هم ملائكة الموت الذين ينزعون أرواح الكفار نزعًا شديدًا.</span></strong></span></span></span></strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></strong></span></p> <p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">النازعات عُطف عليها الناشطات، والسابحات، والسابقات، والمدبرات. </span></span></span></span></strong></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></strong></span></strong></span></p> <p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">من أسباب وقوع الخلاف بين المفسرين أن يكون الشيءُ صفةً لموصوفٍ، وهذا الموصوفُ لم يُذكر، فعندما تُذكر الصفةُ يُمكن أن تُركَّبَ على هذا وعلى هذا فكل واحد من السلفِ يَجتهد في أن يُبيِّن ما هو هذا الشيء الموصوف.</span></span></span></strong></span></strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></span></strong></span></strong></span></p> <p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">فقوله: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">النَّازِعَاتِ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ لم يقل لنا: "والملائكة النازعات غرقًا"، فلو قال هذا ما اختلف المفسرون في هذه الآية، لكن لما قال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَالنَّازِعَاتِ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، هذا الوصفُ يَصلح أن يكونَ للملائكة، ويصلح أن يكونَ لغيرها.</span></strong></span></span></span></strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p> <p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">وقد ذكر بعض السَّلف أن النازعات هي النجومُ، وبعضهم قال: النازعاتُ هو الموت.</span></span></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p> <p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">وذُكرت أقوالٌ أخرى، لكن أكثر المفسرين على أنَّ النازعات : هي الملائكة تنزع أرواح الكفار نزعًا شديدًا مثلما يفعل الرامي إذا شَدَّ القوس من أجل أن يَرمي بالسهم.</span></span></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p> <p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">﴿</span></span></span></strong><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">غَرْقًا</span></span><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong>﴾ : فهي تنزعها نزعًا شديدًا مثلما يجذب الرامي الوتر أو الحبل المعلق بالقوس حتى يُلقي السهم أو يرمي بالسهم، فكذلك تُؤخذ أرواح أخذًا شديدًا .</strong></span></span></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p> <p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">في المقابل ذكر الله سبحانه وتعالى أرواح المؤمنين فقال ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَالنَّاشِطَاتِ نَشْطًا</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾: يعني هذه الملائكة تأخذ أرواح المؤمنين أخذًا سهلًا رفيقًا أو كالشعرة عندما تخرجها من العجينة تَسُلُّها سلًّا رفيقًا، لا تسمع لها صوتًا ولا تأخذ حتى أثرًا من العجين.</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p> <p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">﴿</span></span></span></strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَالنَّاشِطَاتِ نَشْطًا </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'lotus linotype'">2</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾</span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَالسَّابِحَاتِ سَبْحًا</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، هذا أيضًا صفة لموصوف لا ندري ما هو لكن الظاهر أنه موافق لما قبله وهي الملائكة تسبح في هذا الكون لتنفذ أوامر الله سبحانه وتعالى.</span></strong></span></span></span></strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p> <p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">﴿</span></span></span></strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَالسَّابِقَاتِ سَبْقًا</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، أيضًا هذا وصف للملائكة في أنها تسبق بأمر الله ولتنفيذ أوامره وطاعته سبحانه وتعالى: ﴿<strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">لَّا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ [التحريم: 6].</span></strong></span></strong></span></span></span></strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p> <p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">وإما أن يكون قوله: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَالسَّابِقَاتِ سَبْقًا</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾: أي إنها تسبقُ الشياطين إلى تلقِّي الوحي قبل أن يَسترِقَّها هؤلاء السمع.</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p> <p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">ولكنَّ الأَوَّلَ أَوْلَى والله اعلم .</span></span></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p> <p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">﴿</span></span></span></strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَالْمُدَبِّرَاتِ أَمْرًا</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾: لم يختلف السلف في أن المدبرات هي الملائكة (اختلفوا في النازعات والناشطات والسابحات والسابقات ) أما المدبرات فلم يختلفوا فيها فنحن نحتج بإجماعهم على تفسير المدبرات بأنها معطوفة على ما قبلها.</span></strong></span></span></span></strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p> <p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">أين جواب القسم؟ </span></span></span></strong></span></strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p> <p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">جواب القسم في القرآن وفي كلام العرب:</span></span></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p> <p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">- إما أن يكون مَذكورًا مُصرحًا به.</span></span></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p> <p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">- وإما أن يكون محذوفًا مُقدَّرًا.</span></span></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p> <p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">إذا صُرح به فالأمرُ واضح؛ فمثلًا: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">لَا أُقْسِمُ بِهَذَا الْبَلَدِ </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'lotus linotype'">1</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾</span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَأَنتَ حِلٌّ بِهَذَا الْبَلَدِ </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'lotus linotype'">2</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾</span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَوَالِدٍ وَمَا وَلَدَ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ [البلد 1-3]، ماذا؟ ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ فِي كَبَدٍ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ [البلد: 4]، هذا جواب القسم.</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p> <p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">إذا لم يُصرَّح ؟ لم يُصرح به لشدةِ العلم به أو لكونِ النفسِ تسبحُ في هَيبةِ ذلك القسمِ، فهي تترقبُ ما الذي يُريد الله -سبحانه وتعالى- أن يُقسمَ عليه، فتصبح هناك هيبة، فكونه لا يذكر أولى من كونه يُذكر.</span></span></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p> <p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">إذن: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَالنَّازِعَاتِ غَرْقًا </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'lotus linotype'">1</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾</span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَالنَّاشِطَاتِ نَشْطًا </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'lotus linotype'">2</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾</span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَالسَّابِحَاتِ سَبْحًا </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'lotus linotype'">3</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾</span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَالسَّابِقَاتِ سَبْقًا </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'lotus linotype'">4</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾</span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَالْمُدَبِّرَاتِ أَمْرًا</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، ماذا؟ لتُبْعَثُـنَّ ولَتُجَازُنَّ بأعمالكم.</span></strong></span></span></span></strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p> <p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال الله -عز وجل-: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">يَوْمَ تَرْجُفُ الرَّاجِفَةُ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ ما الراجفة هي : يوم القيامة وهي الدلالة على النفخةِ الأولى التي إذا نَفخ فيها إسرافيلُ ارتجفت الأرض فمات الخلق.</span></strong></span></span></span></strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p> <p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">قال: ﴿</span></span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">تَتْبَعُهَا الرَّادِفَةُ</span></span></span></span><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">﴾، سُميت "رادفة" لأنها تأتي رَديفةً للراجفةِ وهي تابعة لها، و بينهما كما ورد في الحديث الذي رواه أبو هريرة قال: «<span style="color: blue">بينهما أربعون</span>»، قيل: يومًا؟ قال: أبيت. قيل: شهرًا؟ قال: أبيت. قيل: عامًا؟ قال: أبيت، يعني أني أقف عند الذي سمعت قال: «<span style="color: blue">ما بين النفختين أربعون</span>»، فأنا سمعت النبي -صلى الله عليه وسلم- يقول: "أربعون"، فلا أزيد على هذه </span></span></strong></span></strong></strong><strong><strong></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p> <p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">الكلمة لا يومًا ولا شهرًا ولا عامًا.</span></span></span></strong></span></strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p> <p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال الله -عز وجل-: ﴿</span><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">قُلُوبٌ يَوْمَئِذٍ وَاجِفَةٌ</span></span><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong>﴾ أي إذا بعثتم فرجفت الراجفة،،، وأتبعتها الرادفة؛،، سيكون هناك قلوب في هذا اليوم واجفة.</strong></span></strong></span></span></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p> <p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">الواجفة: مأخوذة من الوجيف وهو شدة الاضطراب، أي خائفة ومترقبة، وأصابها من الذهول والرعب الشيء العظيم. و<span style="font-family: 'traditional arabic'">وصف القلوب بذلك لأن الوجيف يكون أولًا في القلب، ثم يظهر أثره على سائر البدن.</span></span></span></span></strong></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p> <p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال الله -عز وجل-: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">أَبْصَارُهَا خَاشِعَةٌ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، نسب الأبصار إلى القلوب؛ لأن الأبصار متعلقةٌ بها، فما يكون في القلب يظهر على البصر، ولذلك يُقال: "الإنسان عينه فَرَارُه"، يعني عينه تفرُّ عما في نفسه، فتُبدي له ما إذا كان الذي أمامها صديقًا أو عدوًّا، مواليًا أو معاديًا.</span></strong></span></span></span></span></strong></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><p style="text-align: center"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">والنفْسُ تعرفُ من عينيْ محدثها *** إن كان من حِزبها أو من أَعَادِيها</span></span></span></strong></p><p></strong><p style="text-align: center"></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">العينين تنظر إليهما لأنهما تعبران عما في القلب.</span></span></span></strong></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">أَبْصَارُهَا خَاشِعَةٌ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾؛ أي ذليلة منكسرة. لأنها تعلم أن المصيرَ شديد، وأنها لم تستعدَّ لهذا اليوم، بل قد كَذَّبت به وقد جاءها البرهانُ والحجة، لكنها كذبت من غير حجة ولا برهان.</span></strong></span></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال الله -عز وجل-: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">أَبْصَارُهَا خَاشِعَةٌ </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'lotus linotype'">9</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">يَقُولُونَ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، هذا استئناف يُبين اللهُ فيه ماذا كانوا يقولون في الدنيا، هذا هو الذي جَعَلَهم يخافونَ في الدارِ الآخرةِ، وَجَعَلَهم يَرهبون اللقاءَ ذلك اليوم؛ لأنهم كانوا في الدنيا يَقولون: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">يَقُولُونَ أَئِنَّا لَمَرْدُودُونَ فِي الْحَافِرَةِ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، يعني أإنا لراجعون إلى الحياة بعد أن متنا. </span></strong></span></span></span></strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">أو: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">يَقُولُونَ أَئِنَّا لَمَرْدُودُونَ فِي الْحَافِرَةِ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾؛ أي مردودون في النار -كما يقول بعض المفسرين- والقول الأول أولى، يعني هل يمكن ويعقل أن نرجع أحياءً بعد أن مُتنا وأصبحنا عظامًا نخِرة.</span></strong></span></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال الله -عز وجل-: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">أَئِذَا كُنَّا عِظَامًا نَخِرَةً</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، سنُرد في الحافرة، سنعود مرة أخرى إلى حياتِنا التي كُنا عليها؟! سنكون أحياءًا بعد الموت؟ هذا شيء عجيب! هذا شيء نُنكره، شيء نكذب به، لا يمكن أن نصدقه، هذا شيء لا نعقله.</span></strong></span></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال الله -عز وجل-: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">قَالُوا تِلْكَ إِذًا كَرَّةٌ خَاسِرَةٌ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، يعني إن رددنا في ذلك اليوم، فتلك الرجعة رجعة خاسرة.</span></strong></span></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">قال الله -عز وجل- مُبينًا أن الأمرَ أيسرُ ما يكون على الله -جل وعلا- وأن هذا الذي استصعبتموه واستثقلتموه وأنكرتموه سيحدث بلا شكٍّ، وأنه ليس شيئًا عزيزًا على الله -عز وجل-.</span></span></span></strong></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَإِنَّمَا هِيَ زَجْرَةٌ وَاحِدَةٌ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾؛ أي صيحة واحدة يصيحها إسرافيل عندما ينفخ في القرن الذي جعله الله -عز وجل- بنفخة البعث.</span></strong></span></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَإِذَا هُم بالسَّاهِرَةِ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، فإذا هم فوق الأرض التي جعلها الله أرضًا للمحشر والمنشر.</span></strong></span></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">والساهرة: هي الأرض، سُميت ساهرةً لأن عليها سهر الناسِ ونومهم.</span></span></span></strong></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَإِنَّمَا هِيَ زَجْرَةٌ وَاحِدَةٌ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، والزجرة هي: الصيحة العظيمة التي يكون فيها شيء من الغضب.</span></strong></span></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">وقد ذكر بعض السلف أنه ما مِن يومٍ يُرى فيه اللهُ -عز وجل- أشدَّ غضبًا من اليوم الذي يُبعث فيه العبادُ.</span></span></span></strong></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَإِذَا هُم بالسَّاهِرَةِ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، فإذا هم قيامٌ يَنظرون فوق هذه الأرضِ التي قد جعَلَها الله -عز وجل- مكانًا وموئلًا لحشْر الناسِ ونشْرهم.</span></strong></span></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">هنا انتهى المقطعُ الأول من السورة ثم يَنتقل بنا إلى مقطعٍ جديدٍو قد يَستغرب الإنسان لماذا جاء هذا المقطع في ثنايا الحديث عن يومِ القيامة .</span></span></span></strong></strong></span></strong></p><p><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال الله -عز وجل-: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">هَلْ أتَاكَ حَدِيثُ مُوسَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، الآن ترك الحديث عن الآخرة، وعن الجنة، وعن النار، وعن مآل المؤمنين، ومآل الكافرين والمكذبين بالبعث، إلى حديث آخر كأنه منقطع تمامًا.</span></strong></span></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">هَلْ أتَاكَ حَدِيثُ مُوسَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">هَلْ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'lotus linotype'">﴾</span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"> هنا استفهام يراد به يراد به التشويق. هل أتاك قصة موسى عندما دعا فرعون إلى الله -عز وجل-؟</span></strong></span></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">هَلْ أتَاكَ حَدِيثُ مُوسَى </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'lotus linotype'">15</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">إِذْ نَادَاهُ رَبُّهُ بِالْوَادِي الْمُقَدَّسِ طُوًى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، إذ كلمه الله -عز وجل- على صفة النداء، وقد أخذ العلماء -علماء أهل السنة- بأنَّ كلامَ الله -عز وجل- لموسى كلامٌ حقيقيٌّ، وأنه بصوتٍ يُسمع؛ لأنه ما وصفه بالنداء إلا لأنَّه يسمع.</span></strong></span></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">إِذْ نَادَاهُ رَبُّهُ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، واختار وصفَ الربِّ دُون "إذ ناداه الله" ليُبين أنَّ هذا النداءَ كان رحمة، وكان نعمة، فالربوبية دائمًا ملازمة للرحمة والنعمة والعناية والحفظ والرعاية.</span></strong></span></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">إِذْ نَادَاهُ رَبُّهُ بِالْوَادِي الْمُقَدَّسِ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، هذه إشارة إلى الوادي الذي كلم الله فيه موسى، وهو في جانب الطور الأيمن، في ذلك المكان نودي موسى -عليه الصلاة والسلام-.</span></strong></span></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">طُوًى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ </span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">هذا اسم للوادي، ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">إِذْ نَادَاهُ رَبُّهُ بِالْوَادِي الْمُقَدَّسِ طُوًى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، "طوى" اسم للوادي .</span></strong></span></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">والْمُقدَّس بمعنى: المطهر، ومنه روح القدس أي روح الطهر.</span></span></span></strong></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">اذْهَبْ إِلَى فِرْعَوْنَ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، هذا هو محتوى النداء.</span></strong></span></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">اذْهَبْ إِلَى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ أي اذهب مُكلَّفًا من عندي برسالة إلى فرعون تبلغه بهذه الرسالة، وتأتيه بتلك الآية، وتقيم عليه الحجة.</span></strong></span></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">إِنَّهُ طَغَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾؛ أي عَتَا وزادَ في الكفر، وهذا يدل على أن الكفار أنواع: منهم من هو كافر، لكنه لم يصل إلى المرحلة التي يتعدى بكفره حتى يدعي أنه هو الله، وأنه ربهم الأعلى، وأنه ما علم لهم من إله غيره، ولا يفعل تلك الأفاعيل العظيمة بالناس فيستحيي نساءهم، ويذبح أبناءهم من غير أن يكون هناك حجة أو برهان أو بينة على هذا العمل الذي يعمله.</span></strong></span></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">اذْهَبْ إِلَى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَى </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'lotus linotype'">17</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَقُلْ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، الله -عز وجل- يُبين له طريق الدعوة، كيف تدعو مثل هؤلاء، وإذا كان هذا في حال الطاغية؛ فحال من دونه من بابٍ أولى، هذا الرجل الذي قال ما قال، وفعل ما فعل مما لم يفعله أحد قبله قل له هذه العبارات.</span></strong></span></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">في سورة طه بَيَّن الوصف، قال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَقُولَا لَهُ قَوْلًا لَّيِّنًا لَّعَلَّهُ يَتَذَكَّرُ أَوْ يَخْشَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، يعني طبيعة النفس لا تحب أن يَقْصُرَهَا أحدٌ على الحقِّ، ولو كانت تعلمُ أنه حق، وهذا يدلنا على ما أعطيه الإنسان من حب لأن تُحترم ذاته وألا يُهانَ أو يشعر بأنه يُرغم على الحق إرغامًا.</span></strong></span></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">فقال الله -عز وجل-: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَقُلْ هَل لَّكَ إِلَى أَن تَزَكَّى﴾</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">، ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">هَل لَّكَ﴾</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"> هذه من باب التودد والترغيب والتحفيز، ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">هَل لَّكَ إِلَى أَن تَزَكَّى﴾</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">، تُزكي نفسك وتطهرها من الذنوب ومن المعاصي ومن الأعمال السيئة وتسلك الطريق الزاكية التي توصلك إلى الله وإلى جنته وإلى رضوانه.</span></strong></span></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَأَهْدِيَكَ إِلَى رَبِّكَ﴾</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">، أدلك إلى ربك الذي يربيك وينعم عليك ويعطيك، الذي يرعاك ويحفظ، ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَتَخْشَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ يعني إذا هديتك إليه حصلت لك الخشية منه.</span></strong></span></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَأَرَاهُ الْآيَةَ الْكُبْرَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ أي جاء بالبينة الدالة على أنه صاحب رسالة وهذا يدلنا على أن الداعية يجب أن يكون معه أدلة إذا دعا الناس إلى الله -عز وجل-</span></strong></span></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">وقد كان من أعظم حجج الله التي يؤتيها للأنبياء هي المعجزات التي تكون براهين تدعوا هؤلاء إلى الله وتدلهم على أن هذه الدعوة الصادرة من الأنبياء ليست دعوة مجردة، لأن هذا الذي يأتون به لا يمكن لبشر بمثله.</span></span></span></strong></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">الآيات التي جاء بها موسى </span></span></span></strong></strong><strong></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">{العصـا واليد}.</span></span></span></strong></span></strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">العصا إذا ألقاها انقلبت إلى ثعبان يتحرك و إذا أمسكها مرة أخرى عادت إلى كونها عصا، وهذه آية عظيمة.</span></span></span></strong></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">الثانية: اليد، كان يدخلها في درع جيبه ثم يخرجها فتكون بيضاء من غير سوء، عجيبة جدًّا، ثم يدخلها مرة أخرى فتعود إلى لونها الأول.</span></span></span></strong></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَأَرَاهُ الْآيَةَ الْكُبْرَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾؛ أي اليد والعصا.</span></strong></span></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">لأن الله قال له في الوادي المقدس: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَمَا تِلْكَ بِيَمِينِكَ يَا مُوسَى </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'lotus linotype'">17</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">قَالَ هِيَ عَصَايَ أَتَوَكَّأُ عَلَيْهَا وَأَهُشُّ بِهَا عَلَى غَنَمِي وَلِيَ فِيهَا مَآرِبُ أُخْرَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ [طه 17، 18].</span></strong></span></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">طيب.. موسى -عليه الصلاة والسلام- كان حصيفًا ذكيًّا، فهو قال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">هِيَ عَصَايَ أَتَوَكَّأُ عَلَيْهَا</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، هذه أول مهمة للعصا، أن أتوكأ عليها عند المشي.</span></strong></span></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَأَهُشُّ بِهَا عَلَى غَنَمِي</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾؛ أي أضع عصاي على الشجرة فأهز الشجرة؛ لينزل الحشيش وهو ورق الشجر الذي يحتاجه الغنم، وهذا ما يفعله الرعاة عندما يسوقون الغنم، يأتون الأشجار فيهزونها بعصيهم حتى ينزل ورق الشجر فتأكله الغنم.</span></strong></span></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال الله -عز وجل-: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَكَذَّبَ وَعَصَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، كذب بهذه الرسالة فلم يؤمن بها، وعصى فلم يطع موسى -عليه الصلاة والسلام- جمع بين التكذيب وبين العصيان.</span></strong></span></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">ثُمَّ أَدْبَرَ يَسْعَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، يعني تولى يعمل بنشاط وقوة في مقاومة دعوة موسى -عليه الصلاة والسلام- ومقاومة هذا الحق الذي جاء به نبي الله وكليمه موسى -عليه الصلاة والسلام-.</span></strong></span></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">ثُمَّ أَدْبَرَ يَسْعَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَحَشَرَ فَنَادَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾.</span></strong></span></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">يَسْعَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ فهناك </span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">سعي في الباطل، وهناك سعي في الحق والخير، وعلى الإنسان إذا سلك طريق الخير والحق فليسعى فيه سعيًا ولا يكتفي بأن يمشي فيه مشيًا وئيدًا هيِّنًا متماوتًا؛ بل يكون صادقًا فيما يقوم به من الحق.</span></strong></span></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال الله -عز وجل-: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">ثُمَّ أَدْبَرَ يَسْعَى </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'lotus linotype'">22</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَحَشَرَ فَنَادَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، حشر الناس ونادى فيهم، ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَقَالَ أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، يُقال: أنه قال هذه الكلمة بعد أن قال لهم أول مرة: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">مَا عَلِمْتُ لَكُم مِّنْ إِلَهٍ غَيْرِي</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ [القصص: 38].</span></strong></span></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">وقال بعض السلف: إن بين الكلمة الأولى والثانية أربعين سنة.</span></span></span></strong></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">وهذا يدل على أن الطاغية يسلك مسالكَ في الطغيان يبدأ بكلمة صغيرة، ثم تكبر، ثم تكبر، حتى تصل إلى أن يقول لهم مثل هذه الكلمة التي هو أول من يعلم أنه كاذب فيها، ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَقَالَ أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾.</span></strong></span></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">بعد أن وصل إلى هذه المرحلة العظيمة من الطغيان، قال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَأَخَذَهُ اللَّهُ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، وهذا يدل على أن عذاب الله ينزل بعد أن يشتد طغيان الناس، إذا اشتد الطغيان وظهر فإن الله -سبحانه وتعالى- يأتي بالعذاب المستأصل الذي لا يُبقي ولا يذر.</span></strong></span></span></span></strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَأَخَذَهُ اللَّهُ نَكَالَ الْآخِرَةِ وَالْأُولَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، يعني عقوبة الآخرة أي الحياة الآخرة، وعقوبة الدنيا، أما الدنيا فهو أغرقه، وأراه نجاة عدوه وغرقه وذهاب ملكه، وأما الآخرة فله عذاب شديد سواء في قبره وفي آخرته ومنقلبه إذا بُعث يوم القيامة.</span></strong></span></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال الله -عز وجل-: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَأَخَذَهُ اللَّهُ نَكَالَ الْآخِرَةِ وَالْأُولَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، الآخرة والأولى وصفان أيضًا لموصوف لم يذكر، ولذلك اختلف السلف، فقيل: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَأَخَذَهُ اللَّهُ نَكَالَ الْآخِرَةِ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، الآخرة بمعنى الحياة الآخرة.</span></strong></span></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">أو ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">نَكَالَ الْآخِرَةِ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾؛ أي الكلمة الآخرة، لأنه قال في المرة الأولى: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">مَا عَلِمْتُ لَكُم مِّنْ إِلَهٍ غَيْرِي</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ [القصص: 38]، وقال في الكلمة الأخيرة: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾.</span></strong></span></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">وعلى كلٍّ أكثر السلف على أن "الآخرة" مستعملة في معناها الذي يدور كثيرًا في القرآن، وهي الآخرة المعروفة التي هي بضد الدنيا.</span></span></span></strong></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">ثم قال الله -عز وجل-: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">إِنَّ فِي ذَلِكَ لَعِبْرَةً لِّمَن يَخْشَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، إن في ذلك الذي حكيناه لكم وحدثناكم به من عقوبة الله العظيمة البالغة على هؤلاء لعبرة أي عظة لمن يخشى، من كان في قلبه خشية يتعظ.وهذه قضية مهمة جدًّا، وهي أن الموعظة لا تُغير ولا تُؤثر إلا فيمن كان في قلبه خشية.</span></strong></span></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">ثم قال في المقطع الثالث من مقاطع هذه السورة: </span></span></span></strong></span></strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">أَأَنتُمْ أَشَدُّ خَلْقًا أَمِ السَّمَاءُ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾.</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">في أول السورة تحدث عن يوم القيامة، وعن المنكرين للبعث، ورد عليهم أبلغ الرد، وبيَّن أن ذلك سيكون ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَإِنَّمَا هِيَ زَجْرَةٌ وَاحِدَةٌ </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'lotus linotype'">13</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَإِذَا هُم بالسَّاهِرَةِ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، ثم جاءت قصة موسى مع فرعون، ثم عاد مرة أخرى ليستدل على البعث، فيقول:﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'"> أَأَنتُمْ أَشَدُّ خَلْقًا أَمِ السَّمَاءُ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾.</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">سؤال: كيف جاءت قصة موسى متوسطة بين المقطع الأول والمقطع الثالث</span></span></span></strong></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قريش كانوا يعرفون من أهل الكتاب قصة موسى مع فرعون الله -عز وجل- أراد أن يذكرهم بأنه قادر هو من باب التنبيه بالأدنى على الأعلى فكما أغرق الله فرعون وعذبه في الحياة الدنيا، فهو قادر على أن يعيد الكرة فالتاريخ يُعيد نفسه، فأنتم -يا قريش- أمامكم تاريخ يشهد بذلك وأنتم تعتقدون وعرفتم وسمعتم ذلك من أهل الكتاب،</span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">هذا تهديد من الله لهم، وتذكير بأنهم إن كذبوا بالدار الآخرة فعقوبتهم كعقوبة هؤلاء الذين كذبوا بما جاء به موسى -عليه الصلاة والسلام- عندما قال الله: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَكَذَّبَ وَعَصَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، الله -عز وجل- قال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَأَخَذَهُ اللَّهُ نَكَالَ الْآخِرَةِ وَالْأُولَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، احذروا أن يأخذكم الله يا من كذبتم بالدار الآخرة وكذبتم بما جاء به محمد أن يأخذكم الله نكال الآخرة والأولى.</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">ولذلك جاء بعدها فبسط الحديث عن أدلة البعث، وأدلة القدرة فقال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">أَأَنتُمْ أَشَدُّ خَلْقًا أَمِ السَّمَاءُ﴾</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">، يعني عندما أنكرتم البعث ما الذي حملكم على الإنكار؟ هل لصعوبة هذا على الله -عز وجل-؟ تعالى الله عما تقولون علوًّا كبيرًا.</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">أَأَنتُمْ أَشَدُّ خَلْقًا أَمِ السَّمَاءُ﴾</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">، السماء العظيمة التي خلقها الله، الكبيرة الواسعة البنيان، العظيمة القبة، هذه السماء الله -عز وجل- خلقها وخلقكم أيسر بكثير منها، سواء خلقكم ابتداء أو خلقكم على وجه الإعادة بعد الموت، فما الذي تستغربونه على الله؟ أو تستنكرونه من فعل الله -عز وجل-؟</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">أَأَنتُمْ أَشَدُّ خَلْقًا أَمِ السَّمَاءُ﴾</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">، قال مبينًا ماذا حصل للسماء قال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">بَنَاهَا</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، ثم بين ما هو البناء الذي حصل قال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">رَفَعَ سَمْكَهَا فَسَوَّاهَا</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾؛ أي رفع بناءها ومكانها، وسواها أي أحكمها حتى أصبحت بناءً مُحكمًا لا ترى فيها شيئًا من خلل أو عوج أو فطور أو شقوق أو نحو ذلك.</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَأَغْطَشَ لَيْلَهَا</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾؛ أي أظلم ليلها، جعله مظلمًا، ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَأَخْرَجَ ضُحَاهَا</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾؛ أي جعل لها نهارًا يخرج من رحم الليل.</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَالْأَرْضَ بَعْدَ ذَلِكَ دَحَاهَا</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، والأرض العظيمة الضخمة الهائلة التي نحن نعيش فوقها، الله -عز وجل- هو الذي دحاها.</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">دَحَاهَا</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾؟ فُسِّرت بعد ذلك بقوله: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">أَخْرَجَ مِنْهَا مَاءَهَا وَمَرْعَاهَا</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، دحوها هو أن يكون فيها العمل الذي عمل عليها من شق الأنهار والجبال، ونبات الأشجار، وحصول المراعي، هذا هو دحوها، وهذا من تفسير القرآن بالقرآن.</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَالْأَرْضَ بَعْدَ ذَلِكَ دَحَاهَا</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، هل يفيد قوله: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَالْأَرْضَ بَعْدَ ذَلِكَ دَحَاهَا</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ أن الأرض خُلقت بعد السماء؟ أم الأرض خلقت قبل؟ ما الذي خلق أولا؟</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">يقول الله في سورة فصلت: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">قُلْ أَئِنَّكُمْ لَتَكْفُرُونَ بِالَّذِي خَلَقَ الْأَرْضَ فِي يَوْمَيْنِ وَتَجْعَلُونَ لَهُ أَندَادًا ذَلِكَ رَبُّ الْعَالَمِينَ </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'lotus linotype'">9</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَجَعَلَ فِيهَا رَوَاسِيَ مِن فَوْقِهَا وَبَارَكَ فِيهَا وَقَدَّرَ فِيهَا أَقْوَاتَهَا فِي أَرْبَعَةِ أَيَّامٍ سَوَاءً لِّلسَّائِلِينَ </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'lotus linotype'">10</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾</span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاءِ وَهِيَ دُخَانٌ فَقَالَ لَهَا وَلِلْأَرْضِ اِئْتِيَا طَوْعًا أَوْ كَرْهًا</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ [فصلت 9-11].</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">وقال في سورة البقرة: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">هُوَ الَّذِي خَلَقَ لَكُم مَّا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاءِ فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ [البقرة: 29]، فدلت الآيات على أن خلق الأرض تقدم خلق السماء، ولكن ماذا حصل؟</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">خلق الله الأرض، ثم خلق السماء، ثم دحا الأرض، فدحو الأرض جاء بعد خلق السماء، ولذلك قال هنا: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">أَأَنتُمْ أَشَدُّ خَلْقًا أَمِ السَّمَاءُ بَنَاهَا </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'lotus linotype'">27</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">رَفَعَ سَمْكَهَا فَسَوَّاهَا </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'lotus linotype'">28</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَأَغْطَشَ لَيْلَهَا وَأَخْرَجَ ضُحَاهَا </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'lotus linotype'">29</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾</span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَالْأَرْضَ بَعْدَ ذَلِكَ دَحَاهَا</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، صار ضحو الأرض تاليًا لبناء السماء، أما خلق الأرض فهو سابق لبناء السماء.</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">أَخْرَجَ مِنْهَا مَاءَهَا وَمَرْعَاهَا </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'lotus linotype'">31</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَالْجِبَالَ أَرْسَاهَا</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، ثم بيَّن حكمة ذلك فقال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">مَتَاعًا لَّكُمْ وَلأَنْعَامِكُمْ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾؛ أي جعل الله لكم ذلك متاعًا تتمتعون به أنتم، وتتمتع به أنعامكم.</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">تنبيه : عندما ذكر الماء والمرعى وغيرها سوَّى بيننا وبين الأنعام ليبين أنكم إذا اكتفيتم بذلك فأنتم والأنعام سواء، لكن إن ترفعتم فآمنتم وأطعتم واستجبتم لأمر الله فلن تستووا مع هذه الأنعام.</span></span></span></strong></strong><strong></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">فلو اكتفى الإنسان بمجرد المتاع، الأكل والشرب والنكاح وما إلى ذلك فهو بمثابة الأنعام، لكن إن قبل رسالة الله واستجاب لأمر الله، وأطاع الله -جل وعلا- فيما أمره به فإنه يرتفع بذلك إلى الملأ الأعلى.</span></span></span></strong></span></strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال الله -عز وجل-: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَإِذَا جَاءَتِ الطَّامَّةُ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، الآن يُبين جزاء هؤلاء وهؤلاء بعد البعث، قال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَإِذَا جَاءَتِ الطَّامَّةُ الْكُبْرَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، الطامة: القيامة.</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">ولها أسماء في القرآن كثيرة: الصاخة، والطامة، والحاقة، والقيامة، وغيرها من الأسماء، وكلما كان الشيء عظيمًا كثرت أسماؤه.</span></span></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">الطامة؟ قالوا: لأنها تَطم ما سواها، أي تغطي على كل شيء سواها من شدة هولها، فلا يسمع لها حس ولا صوت ولا يُرى شيء إلا هي من شدة هولها وعظمتها.</span></span></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال الله -عز وجل-: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">يَوْمَ يَتَذَكَّرُ الْإِنسَانُ مَا سَعَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾؛ أي في ذلك اليوم يتذكر كل واحد منا سعيه، إن كان خيرًا وإن كان شرًا.</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">ومنشدة الهول، فأنت تنسى ما كنت فيه من النعيم، ما فيه من الرزق، ما عندك من الأولاد، ما عندك من الزوجات، أهلك، أقرباءك، كل هذا يُنسى ولا يبقى إلا شيء واحد وهو سعيك، عملك الذي عملته وقدمته.</span></span></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال الله -عز وجل-: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">يَوْمَ يَتَذَكَّرُ الْإِنسَانُ مَا سَعَى </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'lotus linotype'">35</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَبُرِّزَتِ الْجَحِيمُ لِمَن يَرَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، برزت أُظهِرت وبينت، الجحيم تُرى.</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال النبي -صلى الله عليه وسلم-: «<span style="color: blue">يُؤتى يومَ القيامة بجهنمَ لها سبعون ألف زمامٍ</span>»؛ أي خطام وحبل تُشد به النارُ، «<span style="color: blue">مع كل زمامٍ سبعون ألف ملكٍ يجرُّونها</span>»؛ إذن عدد الملائكة الذين يجرون جهنم كم؟ </span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">70 ألف × 70 ألف يصبح 4 مليار و900 مليون ملَكٍ يجرون جهنم.</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَبُرِّزَتِ الْجَحِيمُ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾؛ أي أُظهرت وينت، ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">لِمَن يَرَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، فيعم الخوف أرجاء المكان، ويهاب الناس أن يحصل لهم هذا المصير، أو يكون لهم هذا المآل -نسأل الله العافية والسلامة-.</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَأَمَّا مَن طَغَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، عاد مرة أخرى إلى إلى موضوع الطغيان الذي ذكره في قصة فرعون ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">اذْهَبْ إِلَى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾.</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَأَمَّا مَن طَغَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾؛ أي زاد في الكفران والعناد والعصيان والتكذيب، ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَآثَرَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾؛ أي قدمها وقربها، وجعلها مؤثرة عنده، فلم يستعد للآخرة ولم يعمل لها، وإنما جعل المؤثر والمقدم والمقرب هو الدنيا.</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَإِنَّ الْجَحِيمَ هِيَ الْمَأْوَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾؛ أي مأواه يوم القيامة ومآله إلى الجحيم، ولا مآل له سواه.</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">وبدأ بالترهيب لأن الواقع، أو لأن السورة تتحدث عن قوم مكذبين، فالأولى أن تذكر عقوبتهم كما في سورة عم لما ذكر يوم القيامة، وأنه النبأ العظيم الذي اختُلِفَ فيه، ذكر دلائل القدرة الإلهية، وذكر إن يوم الفصل كان ميقاتًا؛ قال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">إِنَّ جَهَنَّمَ كَانَتْ مِرْصَادًا </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'lotus linotype'">21</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">لِلطَّاغِينَ مَآبًا</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ [النبأ 21، 22]، بدأ بهم لأنهم هم المكذبون بالدار الآخرة.</span></strong></span></span></span></strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">ثم لما انتهى من عقوبة الكفار والمكذبين انتقل إلى جزاء المؤمنين، وهنا كذلك، قال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَإِنَّ الْجَحِيمَ هِيَ الْمَأْوَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، المأوى أي المآل والمثاب الذي يثوب إليه هؤلاء الكفار.</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَأَمَّا مَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، من خاف مقام الله أي صار عنده هيبة من الله -عز وجل- وخوف من لقاء الله -عز وجل- يخاف إذا لقي الله أن يلقاه مكذبًا، وأن يلقاه عاصيًا، وأن يلقاه ساعيًا في الباطل كما حصل من فرعون الذي أدبر يسعى وحشر فنادى من أجل أن يُجلِب على الحق بخيله ورجله.</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال الله -عز وجل-: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَأَمَّا مَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، ونلاحظ كيف يقدم هذه الصفة وهي صفة قلبية؛ لأن عمل القلب هو الذي يكون عليه المرتكز، كل أعمال الجوارح مصدرها ومنبعها من القلب، فمن خاف كفَّت يده عن الحرام، وكفَّ لسانه عن الحرام، وكفَّت عينه عن الحرام، لأنه كلما أراد أن يطلق عينه أو لسانه أو يده أو رجله في الحرام تذكر وقوفه بين يدي الله -عز وجل- فخاف من ذلك.</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَأَمَّا مَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ وَنهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، نهى نفسه عما تهواه، طبعًا الذي يهواه الإنسان شيئان:</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">- إما أن يهوى شيئًا أباحه الله له.</span></span></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">- وإما أن يهوى شيئًا قد حرمه الله عليه.</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">الهوى ليس بذاته مذمومًا، ولكن لكونِ كثيرٍ من الهوى مذمومًا؛ صار إطلاق الهوى في القرآن غالبًا على هذا المذموم، وإلا أنا أهوى الطعام، أهوى المنام، هذا الهوى لا يلام الإنسان عليه، لأنه هوًى يوافق ما أباحه الله وما شرعه رسول الله -صلى الله عليه وسلم-.</span></span></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">لكن المقصود هنا: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَنهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ أي الهوى الذي يخالف أمر الله ويكون فيه معصية لله.</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">وسمي الهوى -كما يقول بعض العلماء-لأنه يَهْوِي بصاحبه في دَرَكاتِ الشقاء والسفول والباء.</span></span></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَنهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوَى </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'lotus linotype'">40</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِيَ الْمَأْوَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾. </span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">إذن: الجنة لها شرطان:</span></span></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">- أن تخاف مقام الله، وإذا خفت مقام الله؛ فإنك لا يمكن أن تتأخر عن أمر أمرت به، ولا يمكن أن تبقى في مكان نُهيت عنه.</span></span></span></strong></span></strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">- ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَنهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ يعني لم يجعل ما يسوقه في أعماله هو هواه، وإنما الذي يسوقه هدى الله، المؤمن يتزوج، والزواج من الهوى، لكنه يفعل ذلك طاعة لله، وليس بناء على استجابته لهواه، وإنما لاستجابته لأمر الله.</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">المؤمن يهوى الطعام ويهوى الشراب، لكن لا يشرب شيئًا قد حرمه الله عليه؟ </span></span></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">نحن في نهار رمضان في شدة الحر نريد أن نشرب الماء البارد؛ لكن نفق نقول: لا.</span></span></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">نفوسنا تهوى الماء البارد لكن نحن نحجب هذه النفوس على هواها إيثارًا لمرضاة الله وخوفًا من مقامنا بين يدي الله -جل وعلا-.</span></span></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال الله -عز وجل-: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">وَنهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوَى </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'lotus linotype'">40</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِيَ الْمَأْوَى</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾؛ أي هي المقر والمآل والمآب .</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">ثم ختمت السورة بالسؤال أو بطرح مشكلة دائمًا يطرحها الكفار على النبي -عز وجل- عندما يذكرهم بالقيام وبالجزاء والبعث، يقولون له: متى الساعة؟ هل تخبرنا عن القيامة؟ ويأتي الجواب صريحًا وواضحًا: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">يَسْأَلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْسَاهَا</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، متى موعدها؟ متى تأتي؟</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال الله -عز وجل-: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فِيمَ أَنتَ مِن ذِكْرَاهَا</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، ليس شأن الساعة وقيامها من شأنك ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فِيمَ أَنتَ مِن ذِكْرَاهَا </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'lotus linotype'">43</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">إِلَى رَبِّكَ مُنتَهَاهَا</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾؛ أي مستقرها ومنتهى علمها إلى الله؛ لأن الله قال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">إِنَّ اللَّهَ عِندَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَينَزِّلُ الْغَيْثَ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ [لقمان: 34]، ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">يَسْأَلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْسَاهَا قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِندَ رَبِّي لَا يُجَلِّيهَا لِوَقْتِهَا إِلَّا هُوَ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ [الأعراف: 187]، والمقصود بالساعة إذا وردت في القرآن: أي وقت قيام الناس من قبورهم.</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">قال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">يَسْأَلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْسَاهَا </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'lotus linotype'">42</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فِيمَ أَنتَ مِن ذِكْرَاهَا </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'lotus linotype'">43</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">إِلَى رَبِّكَ مُنتَهَاهَا</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾؛ أي علمها إلى الله -عز وجل- هو الذي يعلمها ويعلم متى تقوم.</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">إِنَّمَا أَنتَ مُنذِرُ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، المهمة التي بعثناك بها، وأرسلناك لتحقيقها هي: النذارة.</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">فإن قلت: لمَ لم يقل: إنما أنت منذر ومبشر؟ لأن الحديث هنا عن قوم يكذبون، وعن قوم قد عصوا وكذبوا ما جاء به رسول الله -صلى الله عليه وسلم- فقدم صفة النذارة وأفردها، وإلا فرسول الله -صلى الله عليه وسلم- نذير وبشير.</span></span></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">الرسول -صلى الله عليه وسلم- منذر لكل أحد، للثقلين الإنس والجن، المؤمن والكافر، فلماذا خصَّ من يخشاها؟ قال: ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">إِنَّمَا أَنتَ مُنذِرُ مَن يَخْشَاهَا</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾؟</span></strong></span></span></span></strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">{لكون الموعظة تنفع من يتذكر ويخشى الله -عز وجل- بخلاف من لا يتقي ولا يخشى فهو لا تنفعه النذارة ولا البشارة}.</span></span></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">وهذا مثل قول الله -عز وجل- في سورة "ق" ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">فَذَكِّرْ بِالْقُرْآنِ مَن يَخَافُ وَعِيدِ</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ [ق: 45]، مع العلم أن القرآن يذكَّر به الجميع، لكن الذي يخاف الوعيد هو الذي ينتفع، ولكونه ينتفع يُقال: ذكره بالقرآن أو انذر بهذه القيامة من يخشى النار أو من يخشى الله -سبحانه وتعالى-.</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">إِنَّمَا أَنتَ مُنذِرُ مَن يَخْشَاهَا </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴿</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'lotus linotype'">45</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾ </span></span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">كَأَنَّهُمْ يَوْمَ يَرَوْنَهَا</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾، يُصور الله حالهم عندما يرون القيامة التي كذبوا بها، ويرون الساعة التي أنكروها، ﴿</span></strong><strong><span style="color: green"><span style="font-family: 'traditional arabic'">كَأَنَّهُمْ يَوْمَ يَرَوْنَهَا لَمْ يَلْبَثُوا إِلَّا عَشِيَّةً أَوْ ضُحَاهَا</span></span></strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'">﴾.</span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p style="text-align: center"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-size: 18px"><span style="color: navy">يقولون -وهم يتذكرون ما سلف من حالهم وحياتهم وغناهم وعيشهم الطويل في الدنيا-: والله ما لبثنا إلا سويعات، كأننا لبثنا جزءًا من النهار، أوله أو آخره؛ لأنَّ هذا الذي نمرُّ به كله يصبح شيئًا يسيرًا في عالم الماضي، أو في عالم المتذكر لما وقع منه في الدنيا.</span></span></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></p><p><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></strong></span></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p> <span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></strong></span></strong></strong></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></strong></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></span></strong></strong></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></strong></span></span></strong></span></strong></span></p><p><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><strong><span style="font-family: 'traditional arabic'"><span style="font-family: 'traditional arabic'"></span></span></strong></span></strong></span></p></blockquote><p></p>
[QUOTE="أم حذيفة, post: 76258, member: 1"] [center][b][font=traditional arabic][size=6][color=magenta][u]سورة النازعات[/u][/color][/size][/font][/b] [b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]وهي السورة الثانية من جزء عم.[/color][/size][/font][/b] [b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]هذه السورة سورة مكية[/color][/size][/font][/b] [b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]المكي هو ما نزل قبل الهجرة، ،،والمدني ما نزل بعد الهجرة [/color][/size][/font][/b] [b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]موضوعها : الحديث عن القيامة، ءاياتهاقصيرة وقوية،،، وذات دلالات واضحة،،، ومناقشات بيِّنة لهؤلاء الذين كذبوا بالدار الآخرة، وكذبوا بالبعث والجزاء والنشور.[/color][/size][/font][/b] [b][font=traditional arabic][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]يقول الله -عز وجل- في بداية هذه السورة: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَالنَّازِعَاتِ غَرْقًا [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴿[/font][/color][/b][b][font=lotus linotype]1[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴾[/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَالنَّاشِطَاتِ نَشْطًا [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴿[/font][/color][/b][b][font=lotus linotype]2[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴾[/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَالسَّابِحَاتِ سَبْحًا [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴿[/font][/color][/b][b][font=lotus linotype]3[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴾[/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَالسَّابِقَاتِ سَبْقًا [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴿[/font][/color][/b][b][font=lotus linotype]4[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴾[/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَالْمُدَبِّرَاتِ أَمْرًا[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾[/font][/b][/color][/size][/font][/b][font=traditional arabic] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]هذه خمسة أشياء أقسم الله -عز وجل- بها في مقدمة هذه السورة.[/color][/size][/font][/b][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]يقول الله -عز وجل-: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَالنَّازِعَاتِ غَرْقًا[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾ : [/font][/b][b][font=traditional arabic]المراد بالنازعات في الآية هم ملائكة الموت الذين ينزعون أرواح الكفار نزعًا شديدًا.[/font][/b][/color][/size][/font][/b][font=traditional arabic] [b][b][font=traditional arabic][font=traditional arabic][size=5][color=navy]النازعات عُطف عليها الناشطات، والسابحات، والسابقات، والمدبرات. [/color][/size][/font][/font][/b][/b][b][font=traditional arabic] [b][font=traditional arabic][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]من أسباب وقوع الخلاف بين المفسرين أن يكون الشيءُ صفةً لموصوفٍ، وهذا الموصوفُ لم يُذكر، فعندما تُذكر الصفةُ يُمكن أن تُركَّبَ على هذا وعلى هذا فكل واحد من السلفِ يَجتهد في أن يُبيِّن ما هو هذا الشيء الموصوف.[/color][/size][/font][/b][/font][/b][font=traditional arabic] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]فقوله: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]النَّازِعَاتِ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾ لم يقل لنا: "والملائكة النازعات غرقًا"، فلو قال هذا ما اختلف المفسرون في هذه الآية، لكن لما قال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَالنَّازِعَاتِ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، هذا الوصفُ يَصلح أن يكونَ للملائكة، ويصلح أن يكونَ لغيرها.[/font][/b][/color][/size][/font][/b][font=traditional arabic] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]وقد ذكر بعض السَّلف أن النازعات هي النجومُ، وبعضهم قال: النازعاتُ هو الموت.[/color][/size][/font][/b][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]وذُكرت أقوالٌ أخرى، لكن أكثر المفسرين على أنَّ النازعات : هي الملائكة تنزع أرواح الكفار نزعًا شديدًا مثلما يفعل الرامي إذا شَدَّ القوس من أجل أن يَرمي بالسهم.[/color][/size][/font][/b][/b] [b][b][font=traditional arabic][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]﴿[/color][/size][/font][/b][b][size=5][color=navy][color=green][font=traditional arabic]غَرْقًا[/font][/color][font=traditional arabic][b]﴾ : فهي تنزعها نزعًا شديدًا مثلما يجذب الرامي الوتر أو الحبل المعلق بالقوس حتى يُلقي السهم أو يرمي بالسهم، فكذلك تُؤخذ أرواح أخذًا شديدًا .[/b][/font][/color][/size][/b][/font][/b][/b] [b][b][font=traditional arabic][b][font=traditional arabic][b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]في المقابل ذكر الله سبحانه وتعالى أرواح المؤمنين فقال ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَالنَّاشِطَاتِ نَشْطًا[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾: يعني هذه الملائكة تأخذ أرواح المؤمنين أخذًا سهلًا رفيقًا أو كالشعرة عندما تخرجها من العجينة تَسُلُّها سلًّا رفيقًا، لا تسمع لها صوتًا ولا تأخذ حتى أثرًا من العجين.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][b][font=traditional arabic][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]﴿[/color][/size][/font][/b][size=5][color=navy][b][color=green][font=traditional arabic]وَالنَّاشِطَاتِ نَشْطًا [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴿[/font][/color][/b][b][font=lotus linotype]2[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴾[/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَالسَّابِحَاتِ سَبْحًا[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، هذا أيضًا صفة لموصوف لا ندري ما هو لكن الظاهر أنه موافق لما قبله وهي الملائكة تسبح في هذا الكون لتنفذ أوامر الله سبحانه وتعالى.[/font][/b][/color][/size][/font][/b][font=traditional arabic] [b][b][font=traditional arabic][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]﴿[/color][/size][/font][/b][size=5][color=navy][b][color=green][font=traditional arabic]فَالسَّابِقَاتِ سَبْقًا[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، أيضًا هذا وصف للملائكة في أنها تسبق بأمر الله ولتنفيذ أوامره وطاعته سبحانه وتعالى: ﴿[b][color=green][font=traditional arabic]لَّا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾ [التحريم: 6].[/font][/b][/font][/b][/color][/size][/font][/b][font=traditional arabic] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]وإما أن يكون قوله: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَالسَّابِقَاتِ سَبْقًا[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾: أي إنها تسبقُ الشياطين إلى تلقِّي الوحي قبل أن يَسترِقَّها هؤلاء السمع.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]ولكنَّ الأَوَّلَ أَوْلَى والله اعلم .[/color][/size][/font][/b][/b] [b][b][font=traditional arabic][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]﴿[/color][/size][/font][/b][size=5][color=navy][b][color=green][font=traditional arabic]فَالْمُدَبِّرَاتِ أَمْرًا[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾: لم يختلف السلف في أن المدبرات هي الملائكة (اختلفوا في النازعات والناشطات والسابحات والسابقات ) أما المدبرات فلم يختلفوا فيها فنحن نحتج بإجماعهم على تفسير المدبرات بأنها معطوفة على ما قبلها.[/font][/b][/color][/size][/font][/b][font=traditional arabic] [b][b][font=traditional arabic][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]أين جواب القسم؟ [/color][/size][/font][/b][/font][/b][font=traditional arabic] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]جواب القسم في القرآن وفي كلام العرب:[/color][/size][/font][/b][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]- إما أن يكون مَذكورًا مُصرحًا به.[/color][/size][/font][/b][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]- وإما أن يكون محذوفًا مُقدَّرًا.[/color][/size][/font][/b][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]إذا صُرح به فالأمرُ واضح؛ فمثلًا: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]لَا أُقْسِمُ بِهَذَا الْبَلَدِ [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴿[/font][/color][/b][b][font=lotus linotype]1[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴾[/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَأَنتَ حِلٌّ بِهَذَا الْبَلَدِ [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴿[/font][/color][/b][b][font=lotus linotype]2[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴾[/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَوَالِدٍ وَمَا وَلَدَ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾ [البلد 1-3]، ماذا؟ ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ فِي كَبَدٍ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾ [البلد: 4]، هذا جواب القسم.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]إذا لم يُصرَّح ؟ لم يُصرح به لشدةِ العلم به أو لكونِ النفسِ تسبحُ في هَيبةِ ذلك القسمِ، فهي تترقبُ ما الذي يُريد الله -سبحانه وتعالى- أن يُقسمَ عليه، فتصبح هناك هيبة، فكونه لا يذكر أولى من كونه يُذكر.[/color][/size][/font][/b][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]إذن: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَالنَّازِعَاتِ غَرْقًا [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴿[/font][/color][/b][b][font=lotus linotype]1[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴾[/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَالنَّاشِطَاتِ نَشْطًا [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴿[/font][/color][/b][b][font=lotus linotype]2[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴾[/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَالسَّابِحَاتِ سَبْحًا [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴿[/font][/color][/b][b][font=lotus linotype]3[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴾[/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَالسَّابِقَاتِ سَبْقًا [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴿[/font][/color][/b][b][font=lotus linotype]4[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴾[/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَالْمُدَبِّرَاتِ أَمْرًا[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، ماذا؟ لتُبْعَثُـنَّ ولَتُجَازُنَّ بأعمالكم.[/font][/b][/color][/size][/font][/b][font=traditional arabic] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال الله -عز وجل-: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]يَوْمَ تَرْجُفُ الرَّاجِفَةُ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾ ما الراجفة هي : يوم القيامة وهي الدلالة على النفخةِ الأولى التي إذا نَفخ فيها إسرافيلُ ارتجفت الأرض فمات الخلق.[/font][/b][/color][/size][/font][/b][font=traditional arabic] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]قال: ﴿[/color][/size][/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic][size=5][color=navy]تَتْبَعُهَا الرَّادِفَةُ[/color][/size][/font][/color][font=traditional arabic][b][size=5][color=navy]﴾، سُميت "رادفة" لأنها تأتي رَديفةً للراجفةِ وهي تابعة لها، و بينهما كما ورد في الحديث الذي رواه أبو هريرة قال: «[color=blue]بينهما أربعون[/color]»، قيل: يومًا؟ قال: أبيت. قيل: شهرًا؟ قال: أبيت. قيل: عامًا؟ قال: أبيت، يعني أني أقف عند الذي سمعت قال: «[color=blue]ما بين النفختين أربعون[/color]»، فأنا سمعت النبي -صلى الله عليه وسلم- يقول: "أربعون"، فلا أزيد على هذه [/color][/size][/b][/font][/b][/b][b][b] [b][font=traditional arabic][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]الكلمة لا يومًا ولا شهرًا ولا عامًا.[/color][/size][/font][/b][/font][/b][font=traditional arabic] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy][font=traditional arabic]قال الله -عز وجل-: ﴿[/font][b][color=green][font=traditional arabic]قُلُوبٌ يَوْمَئِذٍ وَاجِفَةٌ[/font][/color][font=traditional arabic][b]﴾ أي إذا بعثتم فرجفت الراجفة،،، وأتبعتها الرادفة؛،، سيكون هناك قلوب في هذا اليوم واجفة.[/b][/font][/b][/color][/size][/font][/b][/b] [b][b][font=traditional arabic][b][font=traditional arabic][b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]الواجفة: مأخوذة من الوجيف وهو شدة الاضطراب، أي خائفة ومترقبة، وأصابها من الذهول والرعب الشيء العظيم. و[font=traditional arabic]وصف القلوب بذلك لأن الوجيف يكون أولًا في القلب، ثم يظهر أثره على سائر البدن.[/font][/color][/size][/font][/b][/b] [b][b][font=traditional arabic][font=traditional arabic][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال الله -عز وجل-: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]أَبْصَارُهَا خَاشِعَةٌ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، نسب الأبصار إلى القلوب؛ لأن الأبصار متعلقةٌ بها، فما يكون في القلب يظهر على البصر، ولذلك يُقال: "الإنسان عينه فَرَارُه"، يعني عينه تفرُّ عما في نفسه، فتُبدي له ما إذا كان الذي أمامها صديقًا أو عدوًّا، مواليًا أو معاديًا.[/font][/b][/color][/size][/font][/font][/b][font=traditional arabic][font=traditional arabic][/font][/font][/b][/font][/b][/font][/b][/b][/font][/b][/b][/font][/b][/font][/b][/font][/b][/font][/b][/font][/b][/font][/b][/font][/b][/font][/b][/b][/font][/b][/font][/font][/b][/font][/b][/font][/center][font=traditional arabic][b][font=traditional arabic][b][font=traditional arabic][font=traditional arabic][b][font=traditional arabic][b][b][font=traditional arabic][b][font=traditional arabic][b][font=traditional arabic][b][font=traditional arabic][b][font=traditional arabic][b][font=traditional arabic][b][font=traditional arabic][b][font=traditional arabic][b][b][font=traditional arabic][b][b][font=traditional arabic][b][font=traditional arabic][b][font=traditional arabic][font=traditional arabic] [b][center][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]والنفْسُ تعرفُ من عينيْ محدثها *** إن كان من حِزبها أو من أَعَادِيها[/color][/size][/font][/b][/center][/b][center] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]العينين تنظر إليهما لأنهما تعبران عما في القلب.[/color][/size][/font][/b][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]أَبْصَارُهَا خَاشِعَةٌ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾؛ أي ذليلة منكسرة. لأنها تعلم أن المصيرَ شديد، وأنها لم تستعدَّ لهذا اليوم، بل قد كَذَّبت به وقد جاءها البرهانُ والحجة، لكنها كذبت من غير حجة ولا برهان.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال الله -عز وجل-: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]أَبْصَارُهَا خَاشِعَةٌ [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴿[/font][/color][/b][b][font=lotus linotype]9[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴾ [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]يَقُولُونَ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، هذا استئناف يُبين اللهُ فيه ماذا كانوا يقولون في الدنيا، هذا هو الذي جَعَلَهم يخافونَ في الدارِ الآخرةِ، وَجَعَلَهم يَرهبون اللقاءَ ذلك اليوم؛ لأنهم كانوا في الدنيا يَقولون: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]يَقُولُونَ أَئِنَّا لَمَرْدُودُونَ فِي الْحَافِرَةِ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، يعني أإنا لراجعون إلى الحياة بعد أن متنا. [/font][/b][/color][/size][/font][/b][font=traditional arabic] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]أو: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]يَقُولُونَ أَئِنَّا لَمَرْدُودُونَ فِي الْحَافِرَةِ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾؛ أي مردودون في النار -كما يقول بعض المفسرين- والقول الأول أولى، يعني هل يمكن ويعقل أن نرجع أحياءً بعد أن مُتنا وأصبحنا عظامًا نخِرة.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال الله -عز وجل-: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]أَئِذَا كُنَّا عِظَامًا نَخِرَةً[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، سنُرد في الحافرة، سنعود مرة أخرى إلى حياتِنا التي كُنا عليها؟! سنكون أحياءًا بعد الموت؟ هذا شيء عجيب! هذا شيء نُنكره، شيء نكذب به، لا يمكن أن نصدقه، هذا شيء لا نعقله.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال الله -عز وجل-: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]قَالُوا تِلْكَ إِذًا كَرَّةٌ خَاسِرَةٌ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، يعني إن رددنا في ذلك اليوم، فتلك الرجعة رجعة خاسرة.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]قال الله -عز وجل- مُبينًا أن الأمرَ أيسرُ ما يكون على الله -جل وعلا- وأن هذا الذي استصعبتموه واستثقلتموه وأنكرتموه سيحدث بلا شكٍّ، وأنه ليس شيئًا عزيزًا على الله -عز وجل-.[/color][/size][/font][/b][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَإِنَّمَا هِيَ زَجْرَةٌ وَاحِدَةٌ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾؛ أي صيحة واحدة يصيحها إسرافيل عندما ينفخ في القرن الذي جعله الله -عز وجل- بنفخة البعث.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَإِذَا هُم بالسَّاهِرَةِ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، فإذا هم فوق الأرض التي جعلها الله أرضًا للمحشر والمنشر.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]والساهرة: هي الأرض، سُميت ساهرةً لأن عليها سهر الناسِ ونومهم.[/color][/size][/font][/b][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَإِنَّمَا هِيَ زَجْرَةٌ وَاحِدَةٌ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، والزجرة هي: الصيحة العظيمة التي يكون فيها شيء من الغضب.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]وقد ذكر بعض السلف أنه ما مِن يومٍ يُرى فيه اللهُ -عز وجل- أشدَّ غضبًا من اليوم الذي يُبعث فيه العبادُ.[/color][/size][/font][/b][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَإِذَا هُم بالسَّاهِرَةِ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، فإذا هم قيامٌ يَنظرون فوق هذه الأرضِ التي قد جعَلَها الله -عز وجل- مكانًا وموئلًا لحشْر الناسِ ونشْرهم.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]هنا انتهى المقطعُ الأول من السورة ثم يَنتقل بنا إلى مقطعٍ جديدٍو قد يَستغرب الإنسان لماذا جاء هذا المقطع في ثنايا الحديث عن يومِ القيامة .[/color][/size][/font][/b][/b][/font][/b][/center][b][font=traditional arabic] [/font][/b] [center][b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال الله -عز وجل-: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]هَلْ أتَاكَ حَدِيثُ مُوسَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، الآن ترك الحديث عن الآخرة، وعن الجنة، وعن النار، وعن مآل المؤمنين، ومآل الكافرين والمكذبين بالبعث، إلى حديث آخر كأنه منقطع تمامًا.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]هَلْ أتَاكَ حَدِيثُ مُوسَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]هَلْ[/font][/color][/b][b][font=lotus linotype]﴾[/font][/b][b][font=traditional arabic] هنا استفهام يراد به يراد به التشويق. هل أتاك قصة موسى عندما دعا فرعون إلى الله -عز وجل-؟[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]هَلْ أتَاكَ حَدِيثُ مُوسَى [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴿[/font][/color][/b][b][font=lotus linotype]15[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴾ [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]إِذْ نَادَاهُ رَبُّهُ بِالْوَادِي الْمُقَدَّسِ طُوًى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، إذ كلمه الله -عز وجل- على صفة النداء، وقد أخذ العلماء -علماء أهل السنة- بأنَّ كلامَ الله -عز وجل- لموسى كلامٌ حقيقيٌّ، وأنه بصوتٍ يُسمع؛ لأنه ما وصفه بالنداء إلا لأنَّه يسمع.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]إِذْ نَادَاهُ رَبُّهُ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، واختار وصفَ الربِّ دُون "إذ ناداه الله" ليُبين أنَّ هذا النداءَ كان رحمة، وكان نعمة، فالربوبية دائمًا ملازمة للرحمة والنعمة والعناية والحفظ والرعاية.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]إِذْ نَادَاهُ رَبُّهُ بِالْوَادِي الْمُقَدَّسِ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، هذه إشارة إلى الوادي الذي كلم الله فيه موسى، وهو في جانب الطور الأيمن، في ذلك المكان نودي موسى -عليه الصلاة والسلام-.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]طُوًى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾ [/font][/b][b][font=traditional arabic]هذا اسم للوادي، ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]إِذْ نَادَاهُ رَبُّهُ بِالْوَادِي الْمُقَدَّسِ طُوًى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، "طوى" اسم للوادي .[/font][/b][/color][/size][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]والْمُقدَّس بمعنى: المطهر، ومنه روح القدس أي روح الطهر.[/color][/size][/font][/b][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]اذْهَبْ إِلَى فِرْعَوْنَ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، هذا هو محتوى النداء.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]اذْهَبْ إِلَى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾ أي اذهب مُكلَّفًا من عندي برسالة إلى فرعون تبلغه بهذه الرسالة، وتأتيه بتلك الآية، وتقيم عليه الحجة.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]إِنَّهُ طَغَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾؛ أي عَتَا وزادَ في الكفر، وهذا يدل على أن الكفار أنواع: منهم من هو كافر، لكنه لم يصل إلى المرحلة التي يتعدى بكفره حتى يدعي أنه هو الله، وأنه ربهم الأعلى، وأنه ما علم لهم من إله غيره، ولا يفعل تلك الأفاعيل العظيمة بالناس فيستحيي نساءهم، ويذبح أبناءهم من غير أن يكون هناك حجة أو برهان أو بينة على هذا العمل الذي يعمله.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]اذْهَبْ إِلَى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَى [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴿[/font][/color][/b][b][font=lotus linotype]17[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴾ [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَقُلْ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، الله -عز وجل- يُبين له طريق الدعوة، كيف تدعو مثل هؤلاء، وإذا كان هذا في حال الطاغية؛ فحال من دونه من بابٍ أولى، هذا الرجل الذي قال ما قال، وفعل ما فعل مما لم يفعله أحد قبله قل له هذه العبارات.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]في سورة طه بَيَّن الوصف، قال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَقُولَا لَهُ قَوْلًا لَّيِّنًا لَّعَلَّهُ يَتَذَكَّرُ أَوْ يَخْشَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، يعني طبيعة النفس لا تحب أن يَقْصُرَهَا أحدٌ على الحقِّ، ولو كانت تعلمُ أنه حق، وهذا يدلنا على ما أعطيه الإنسان من حب لأن تُحترم ذاته وألا يُهانَ أو يشعر بأنه يُرغم على الحق إرغامًا.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]فقال الله -عز وجل-: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَقُلْ هَل لَّكَ إِلَى أَن تَزَكَّى﴾[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]، ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]هَل لَّكَ﴾[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic] هذه من باب التودد والترغيب والتحفيز، ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]هَل لَّكَ إِلَى أَن تَزَكَّى﴾[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]، تُزكي نفسك وتطهرها من الذنوب ومن المعاصي ومن الأعمال السيئة وتسلك الطريق الزاكية التي توصلك إلى الله وإلى جنته وإلى رضوانه.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَأَهْدِيَكَ إِلَى رَبِّكَ﴾[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]، أدلك إلى ربك الذي يربيك وينعم عليك ويعطيك، الذي يرعاك ويحفظ، ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَتَخْشَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾ يعني إذا هديتك إليه حصلت لك الخشية منه.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَأَرَاهُ الْآيَةَ الْكُبْرَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾ أي جاء بالبينة الدالة على أنه صاحب رسالة وهذا يدلنا على أن الداعية يجب أن يكون معه أدلة إذا دعا الناس إلى الله -عز وجل-[/font][/b][/color][/size][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]وقد كان من أعظم حجج الله التي يؤتيها للأنبياء هي المعجزات التي تكون براهين تدعوا هؤلاء إلى الله وتدلهم على أن هذه الدعوة الصادرة من الأنبياء ليست دعوة مجردة، لأن هذا الذي يأتون به لا يمكن لبشر بمثله.[/color][/size][/font][/b][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]الآيات التي جاء بها موسى [/color][/size][/font][/b][/b][b] [b][font=traditional arabic][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]{العصـا واليد}.[/color][/size][/font][/b][/font][/b][font=traditional arabic] [/font][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]العصا إذا ألقاها انقلبت إلى ثعبان يتحرك و إذا أمسكها مرة أخرى عادت إلى كونها عصا، وهذه آية عظيمة.[/color][/size][/font][/b][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]الثانية: اليد، كان يدخلها في درع جيبه ثم يخرجها فتكون بيضاء من غير سوء، عجيبة جدًّا، ثم يدخلها مرة أخرى فتعود إلى لونها الأول.[/color][/size][/font][/b][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَأَرَاهُ الْآيَةَ الْكُبْرَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾؛ أي اليد والعصا.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]لأن الله قال له في الوادي المقدس: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَمَا تِلْكَ بِيَمِينِكَ يَا مُوسَى [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴿[/font][/color][/b][b][font=lotus linotype]17[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴾ [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]قَالَ هِيَ عَصَايَ أَتَوَكَّأُ عَلَيْهَا وَأَهُشُّ بِهَا عَلَى غَنَمِي وَلِيَ فِيهَا مَآرِبُ أُخْرَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾ [طه 17، 18].[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]طيب.. موسى -عليه الصلاة والسلام- كان حصيفًا ذكيًّا، فهو قال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]هِيَ عَصَايَ أَتَوَكَّأُ عَلَيْهَا[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، هذه أول مهمة للعصا، أن أتوكأ عليها عند المشي.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَأَهُشُّ بِهَا عَلَى غَنَمِي[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾؛ أي أضع عصاي على الشجرة فأهز الشجرة؛ لينزل الحشيش وهو ورق الشجر الذي يحتاجه الغنم، وهذا ما يفعله الرعاة عندما يسوقون الغنم، يأتون الأشجار فيهزونها بعصيهم حتى ينزل ورق الشجر فتأكله الغنم.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال الله -عز وجل-: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَكَذَّبَ وَعَصَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، كذب بهذه الرسالة فلم يؤمن بها، وعصى فلم يطع موسى -عليه الصلاة والسلام- جمع بين التكذيب وبين العصيان.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]ثُمَّ أَدْبَرَ يَسْعَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، يعني تولى يعمل بنشاط وقوة في مقاومة دعوة موسى -عليه الصلاة والسلام- ومقاومة هذا الحق الذي جاء به نبي الله وكليمه موسى -عليه الصلاة والسلام-.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]ثُمَّ أَدْبَرَ يَسْعَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَحَشَرَ فَنَادَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]يَسْعَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾ فهناك [/font][/b][b][font=traditional arabic]سعي في الباطل، وهناك سعي في الحق والخير، وعلى الإنسان إذا سلك طريق الخير والحق فليسعى فيه سعيًا ولا يكتفي بأن يمشي فيه مشيًا وئيدًا هيِّنًا متماوتًا؛ بل يكون صادقًا فيما يقوم به من الحق.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال الله -عز وجل-: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]ثُمَّ أَدْبَرَ يَسْعَى [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴿[/font][/color][/b][b][font=lotus linotype]22[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴾ [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَحَشَرَ فَنَادَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، حشر الناس ونادى فيهم، ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَقَالَ أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، يُقال: أنه قال هذه الكلمة بعد أن قال لهم أول مرة: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]مَا عَلِمْتُ لَكُم مِّنْ إِلَهٍ غَيْرِي[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾ [القصص: 38].[/font][/b][/color][/size][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]وقال بعض السلف: إن بين الكلمة الأولى والثانية أربعين سنة.[/color][/size][/font][/b][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]وهذا يدل على أن الطاغية يسلك مسالكَ في الطغيان يبدأ بكلمة صغيرة، ثم تكبر، ثم تكبر، حتى تصل إلى أن يقول لهم مثل هذه الكلمة التي هو أول من يعلم أنه كاذب فيها، ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَقَالَ أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]بعد أن وصل إلى هذه المرحلة العظيمة من الطغيان، قال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَأَخَذَهُ اللَّهُ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، وهذا يدل على أن عذاب الله ينزل بعد أن يشتد طغيان الناس، إذا اشتد الطغيان وظهر فإن الله -سبحانه وتعالى- يأتي بالعذاب المستأصل الذي لا يُبقي ولا يذر.[/font][/b][/color][/size][/font][/b][font=traditional arabic] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَأَخَذَهُ اللَّهُ نَكَالَ الْآخِرَةِ وَالْأُولَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، يعني عقوبة الآخرة أي الحياة الآخرة، وعقوبة الدنيا، أما الدنيا فهو أغرقه، وأراه نجاة عدوه وغرقه وذهاب ملكه، وأما الآخرة فله عذاب شديد سواء في قبره وفي آخرته ومنقلبه إذا بُعث يوم القيامة.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال الله -عز وجل-: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَأَخَذَهُ اللَّهُ نَكَالَ الْآخِرَةِ وَالْأُولَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، الآخرة والأولى وصفان أيضًا لموصوف لم يذكر، ولذلك اختلف السلف، فقيل: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَأَخَذَهُ اللَّهُ نَكَالَ الْآخِرَةِ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، الآخرة بمعنى الحياة الآخرة.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]أو ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]نَكَالَ الْآخِرَةِ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾؛ أي الكلمة الآخرة، لأنه قال في المرة الأولى: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]مَا عَلِمْتُ لَكُم مِّنْ إِلَهٍ غَيْرِي[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾ [القصص: 38]، وقال في الكلمة الأخيرة: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]وعلى كلٍّ أكثر السلف على أن "الآخرة" مستعملة في معناها الذي يدور كثيرًا في القرآن، وهي الآخرة المعروفة التي هي بضد الدنيا.[/color][/size][/font][/b][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]ثم قال الله -عز وجل-: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]إِنَّ فِي ذَلِكَ لَعِبْرَةً لِّمَن يَخْشَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، إن في ذلك الذي حكيناه لكم وحدثناكم به من عقوبة الله العظيمة البالغة على هؤلاء لعبرة أي عظة لمن يخشى، من كان في قلبه خشية يتعظ.وهذه قضية مهمة جدًّا، وهي أن الموعظة لا تُغير ولا تُؤثر إلا فيمن كان في قلبه خشية.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][b][font=traditional arabic][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]ثم قال في المقطع الثالث من مقاطع هذه السورة: [/color][/size][/font][/b][/font][/b][font=traditional arabic] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]أَأَنتُمْ أَشَدُّ خَلْقًا أَمِ السَّمَاءُ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]في أول السورة تحدث عن يوم القيامة، وعن المنكرين للبعث، ورد عليهم أبلغ الرد، وبيَّن أن ذلك سيكون ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَإِنَّمَا هِيَ زَجْرَةٌ وَاحِدَةٌ [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴿[/font][/color][/b][b][font=lotus linotype]13[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴾ [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَإِذَا هُم بالسَّاهِرَةِ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، ثم جاءت قصة موسى مع فرعون، ثم عاد مرة أخرى ليستدل على البعث، فيقول:﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic] أَأَنتُمْ أَشَدُّ خَلْقًا أَمِ السَّمَاءُ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]سؤال: كيف جاءت قصة موسى متوسطة بين المقطع الأول والمقطع الثالث[/color][/size][/font][/b][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قريش كانوا يعرفون من أهل الكتاب قصة موسى مع فرعون الله -عز وجل- أراد أن يذكرهم بأنه قادر هو من باب التنبيه بالأدنى على الأعلى فكما أغرق الله فرعون وعذبه في الحياة الدنيا، فهو قادر على أن يعيد الكرة فالتاريخ يُعيد نفسه، فأنتم -يا قريش- أمامكم تاريخ يشهد بذلك وأنتم تعتقدون وعرفتم وسمعتم ذلك من أهل الكتاب،[/font][/b][b][font=traditional arabic]هذا تهديد من الله لهم، وتذكير بأنهم إن كذبوا بالدار الآخرة فعقوبتهم كعقوبة هؤلاء الذين كذبوا بما جاء به موسى -عليه الصلاة والسلام- عندما قال الله: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَكَذَّبَ وَعَصَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، الله -عز وجل- قال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَأَخَذَهُ اللَّهُ نَكَالَ الْآخِرَةِ وَالْأُولَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، احذروا أن يأخذكم الله يا من كذبتم بالدار الآخرة وكذبتم بما جاء به محمد أن يأخذكم الله نكال الآخرة والأولى.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]ولذلك جاء بعدها فبسط الحديث عن أدلة البعث، وأدلة القدرة فقال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]أَأَنتُمْ أَشَدُّ خَلْقًا أَمِ السَّمَاءُ﴾[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]، يعني عندما أنكرتم البعث ما الذي حملكم على الإنكار؟ هل لصعوبة هذا على الله -عز وجل-؟ تعالى الله عما تقولون علوًّا كبيرًا.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]أَأَنتُمْ أَشَدُّ خَلْقًا أَمِ السَّمَاءُ﴾[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]، السماء العظيمة التي خلقها الله، الكبيرة الواسعة البنيان، العظيمة القبة، هذه السماء الله -عز وجل- خلقها وخلقكم أيسر بكثير منها، سواء خلقكم ابتداء أو خلقكم على وجه الإعادة بعد الموت، فما الذي تستغربونه على الله؟ أو تستنكرونه من فعل الله -عز وجل-؟[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]أَأَنتُمْ أَشَدُّ خَلْقًا أَمِ السَّمَاءُ﴾[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]، قال مبينًا ماذا حصل للسماء قال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]بَنَاهَا[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، ثم بين ما هو البناء الذي حصل قال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]رَفَعَ سَمْكَهَا فَسَوَّاهَا[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾؛ أي رفع بناءها ومكانها، وسواها أي أحكمها حتى أصبحت بناءً مُحكمًا لا ترى فيها شيئًا من خلل أو عوج أو فطور أو شقوق أو نحو ذلك.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَأَغْطَشَ لَيْلَهَا[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾؛ أي أظلم ليلها، جعله مظلمًا، ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَأَخْرَجَ ضُحَاهَا[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾؛ أي جعل لها نهارًا يخرج من رحم الليل.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَالْأَرْضَ بَعْدَ ذَلِكَ دَحَاهَا[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، والأرض العظيمة الضخمة الهائلة التي نحن نعيش فوقها، الله -عز وجل- هو الذي دحاها.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]دَحَاهَا[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾؟ فُسِّرت بعد ذلك بقوله: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]أَخْرَجَ مِنْهَا مَاءَهَا وَمَرْعَاهَا[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، دحوها هو أن يكون فيها العمل الذي عمل عليها من شق الأنهار والجبال، ونبات الأشجار، وحصول المراعي، هذا هو دحوها، وهذا من تفسير القرآن بالقرآن.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَالْأَرْضَ بَعْدَ ذَلِكَ دَحَاهَا[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، هل يفيد قوله: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَالْأَرْضَ بَعْدَ ذَلِكَ دَحَاهَا[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾ أن الأرض خُلقت بعد السماء؟ أم الأرض خلقت قبل؟ ما الذي خلق أولا؟[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]يقول الله في سورة فصلت: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]قُلْ أَئِنَّكُمْ لَتَكْفُرُونَ بِالَّذِي خَلَقَ الْأَرْضَ فِي يَوْمَيْنِ وَتَجْعَلُونَ لَهُ أَندَادًا ذَلِكَ رَبُّ الْعَالَمِينَ [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴿[/font][/color][/b][b][font=lotus linotype]9[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴾ [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَجَعَلَ فِيهَا رَوَاسِيَ مِن فَوْقِهَا وَبَارَكَ فِيهَا وَقَدَّرَ فِيهَا أَقْوَاتَهَا فِي أَرْبَعَةِ أَيَّامٍ سَوَاءً لِّلسَّائِلِينَ [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴿[/font][/color][/b][b][font=lotus linotype]10[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴾[/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاءِ وَهِيَ دُخَانٌ فَقَالَ لَهَا وَلِلْأَرْضِ اِئْتِيَا طَوْعًا أَوْ كَرْهًا[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾ [فصلت 9-11].[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]وقال في سورة البقرة: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]هُوَ الَّذِي خَلَقَ لَكُم مَّا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاءِ فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾ [البقرة: 29]، فدلت الآيات على أن خلق الأرض تقدم خلق السماء، ولكن ماذا حصل؟[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]خلق الله الأرض، ثم خلق السماء، ثم دحا الأرض، فدحو الأرض جاء بعد خلق السماء، ولذلك قال هنا: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]أَأَنتُمْ أَشَدُّ خَلْقًا أَمِ السَّمَاءُ بَنَاهَا [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴿[/font][/color][/b][b][font=lotus linotype]27[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴾ [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]رَفَعَ سَمْكَهَا فَسَوَّاهَا [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴿[/font][/color][/b][b][font=lotus linotype]28[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴾ [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَأَغْطَشَ لَيْلَهَا وَأَخْرَجَ ضُحَاهَا [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴿[/font][/color][/b][b][font=lotus linotype]29[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴾[/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَالْأَرْضَ بَعْدَ ذَلِكَ دَحَاهَا[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، صار ضحو الأرض تاليًا لبناء السماء، أما خلق الأرض فهو سابق لبناء السماء.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]أَخْرَجَ مِنْهَا مَاءَهَا وَمَرْعَاهَا [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴿[/font][/color][/b][b][font=lotus linotype]31[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴾ [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَالْجِبَالَ أَرْسَاهَا[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، ثم بيَّن حكمة ذلك فقال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]مَتَاعًا لَّكُمْ وَلأَنْعَامِكُمْ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾؛ أي جعل الله لكم ذلك متاعًا تتمتعون به أنتم، وتتمتع به أنعامكم.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]تنبيه : عندما ذكر الماء والمرعى وغيرها سوَّى بيننا وبين الأنعام ليبين أنكم إذا اكتفيتم بذلك فأنتم والأنعام سواء، لكن إن ترفعتم فآمنتم وأطعتم واستجبتم لأمر الله فلن تستووا مع هذه الأنعام.[/color][/size][/font][/b][/b][b] [b][font=traditional arabic][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]فلو اكتفى الإنسان بمجرد المتاع، الأكل والشرب والنكاح وما إلى ذلك فهو بمثابة الأنعام، لكن إن قبل رسالة الله واستجاب لأمر الله، وأطاع الله -جل وعلا- فيما أمره به فإنه يرتفع بذلك إلى الملأ الأعلى.[/color][/size][/font][/b][/font][/b][font=traditional arabic] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال الله -عز وجل-: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَإِذَا جَاءَتِ الطَّامَّةُ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، الآن يُبين جزاء هؤلاء وهؤلاء بعد البعث، قال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَإِذَا جَاءَتِ الطَّامَّةُ الْكُبْرَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، الطامة: القيامة.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]ولها أسماء في القرآن كثيرة: الصاخة، والطامة، والحاقة، والقيامة، وغيرها من الأسماء، وكلما كان الشيء عظيمًا كثرت أسماؤه.[/color][/size][/font][/b][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]الطامة؟ قالوا: لأنها تَطم ما سواها، أي تغطي على كل شيء سواها من شدة هولها، فلا يسمع لها حس ولا صوت ولا يُرى شيء إلا هي من شدة هولها وعظمتها.[/color][/size][/font][/b][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال الله -عز وجل-: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]يَوْمَ يَتَذَكَّرُ الْإِنسَانُ مَا سَعَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾؛ أي في ذلك اليوم يتذكر كل واحد منا سعيه، إن كان خيرًا وإن كان شرًا.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]ومنشدة الهول، فأنت تنسى ما كنت فيه من النعيم، ما فيه من الرزق، ما عندك من الأولاد، ما عندك من الزوجات، أهلك، أقرباءك، كل هذا يُنسى ولا يبقى إلا شيء واحد وهو سعيك، عملك الذي عملته وقدمته.[/color][/size][/font][/b][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال الله -عز وجل-: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]يَوْمَ يَتَذَكَّرُ الْإِنسَانُ مَا سَعَى [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴿[/font][/color][/b][b][font=lotus linotype]35[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴾ [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَبُرِّزَتِ الْجَحِيمُ لِمَن يَرَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، برزت أُظهِرت وبينت، الجحيم تُرى.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال النبي -صلى الله عليه وسلم-: «[color=blue]يُؤتى يومَ القيامة بجهنمَ لها سبعون ألف زمامٍ[/color]»؛ أي خطام وحبل تُشد به النارُ، «[color=blue]مع كل زمامٍ سبعون ألف ملكٍ يجرُّونها[/color]»؛ إذن عدد الملائكة الذين يجرون جهنم كم؟ [/font][/b][b][font=traditional arabic]70 ألف × 70 ألف يصبح 4 مليار و900 مليون ملَكٍ يجرون جهنم.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَبُرِّزَتِ الْجَحِيمُ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾؛ أي أُظهرت وينت، ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]لِمَن يَرَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، فيعم الخوف أرجاء المكان، ويهاب الناس أن يحصل لهم هذا المصير، أو يكون لهم هذا المآل -نسأل الله العافية والسلامة-.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَأَمَّا مَن طَغَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، عاد مرة أخرى إلى إلى موضوع الطغيان الذي ذكره في قصة فرعون ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]اذْهَبْ إِلَى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَأَمَّا مَن طَغَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾؛ أي زاد في الكفران والعناد والعصيان والتكذيب، ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَآثَرَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾؛ أي قدمها وقربها، وجعلها مؤثرة عنده، فلم يستعد للآخرة ولم يعمل لها، وإنما جعل المؤثر والمقدم والمقرب هو الدنيا.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَإِنَّ الْجَحِيمَ هِيَ الْمَأْوَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾؛ أي مأواه يوم القيامة ومآله إلى الجحيم، ولا مآل له سواه.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]وبدأ بالترهيب لأن الواقع، أو لأن السورة تتحدث عن قوم مكذبين، فالأولى أن تذكر عقوبتهم كما في سورة عم لما ذكر يوم القيامة، وأنه النبأ العظيم الذي اختُلِفَ فيه، ذكر دلائل القدرة الإلهية، وذكر إن يوم الفصل كان ميقاتًا؛ قال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]إِنَّ جَهَنَّمَ كَانَتْ مِرْصَادًا [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴿[/font][/color][/b][b][font=lotus linotype]21[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴾ [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]لِلطَّاغِينَ مَآبًا[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾ [النبأ 21، 22]، بدأ بهم لأنهم هم المكذبون بالدار الآخرة.[/font][/b][/color][/size][/font][/b][font=traditional arabic] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]ثم لما انتهى من عقوبة الكفار والمكذبين انتقل إلى جزاء المؤمنين، وهنا كذلك، قال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَإِنَّ الْجَحِيمَ هِيَ الْمَأْوَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، المأوى أي المآل والمثاب الذي يثوب إليه هؤلاء الكفار.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَأَمَّا مَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، من خاف مقام الله أي صار عنده هيبة من الله -عز وجل- وخوف من لقاء الله -عز وجل- يخاف إذا لقي الله أن يلقاه مكذبًا، وأن يلقاه عاصيًا، وأن يلقاه ساعيًا في الباطل كما حصل من فرعون الذي أدبر يسعى وحشر فنادى من أجل أن يُجلِب على الحق بخيله ورجله.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال الله -عز وجل-: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَأَمَّا مَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، ونلاحظ كيف يقدم هذه الصفة وهي صفة قلبية؛ لأن عمل القلب هو الذي يكون عليه المرتكز، كل أعمال الجوارح مصدرها ومنبعها من القلب، فمن خاف كفَّت يده عن الحرام، وكفَّ لسانه عن الحرام، وكفَّت عينه عن الحرام، لأنه كلما أراد أن يطلق عينه أو لسانه أو يده أو رجله في الحرام تذكر وقوفه بين يدي الله -عز وجل- فخاف من ذلك.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَأَمَّا مَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ وَنهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، نهى نفسه عما تهواه، طبعًا الذي يهواه الإنسان شيئان:[/font][/b][/color][/size][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]- إما أن يهوى شيئًا أباحه الله له.[/color][/size][/font][/b][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]- وإما أن يهوى شيئًا قد حرمه الله عليه.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]الهوى ليس بذاته مذمومًا، ولكن لكونِ كثيرٍ من الهوى مذمومًا؛ صار إطلاق الهوى في القرآن غالبًا على هذا المذموم، وإلا أنا أهوى الطعام، أهوى المنام، هذا الهوى لا يلام الإنسان عليه، لأنه هوًى يوافق ما أباحه الله وما شرعه رسول الله -صلى الله عليه وسلم-.[/color][/size][/font][/b][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]لكن المقصود هنا: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَنهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾ أي الهوى الذي يخالف أمر الله ويكون فيه معصية لله.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]وسمي الهوى -كما يقول بعض العلماء-لأنه يَهْوِي بصاحبه في دَرَكاتِ الشقاء والسفول والباء.[/color][/size][/font][/b][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَنهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوَى [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴿[/font][/color][/b][b][font=lotus linotype]40[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴾ [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِيَ الْمَأْوَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾. [/font][/b][/color][/size][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]إذن: الجنة لها شرطان:[/color][/size][/font][/b][/b] [b][b][font=traditional arabic][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]- أن تخاف مقام الله، وإذا خفت مقام الله؛ فإنك لا يمكن أن تتأخر عن أمر أمرت به، ولا يمكن أن تبقى في مكان نُهيت عنه.[/color][/size][/font][/b][/font][/b][font=traditional arabic] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]- ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَنهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾ يعني لم يجعل ما يسوقه في أعماله هو هواه، وإنما الذي يسوقه هدى الله، المؤمن يتزوج، والزواج من الهوى، لكنه يفعل ذلك طاعة لله، وليس بناء على استجابته لهواه، وإنما لاستجابته لأمر الله.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]المؤمن يهوى الطعام ويهوى الشراب، لكن لا يشرب شيئًا قد حرمه الله عليه؟ [/color][/size][/font][/b][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]نحن في نهار رمضان في شدة الحر نريد أن نشرب الماء البارد؛ لكن نفق نقول: لا.[/color][/size][/font][/b][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]نفوسنا تهوى الماء البارد لكن نحن نحجب هذه النفوس على هواها إيثارًا لمرضاة الله وخوفًا من مقامنا بين يدي الله -جل وعلا-.[/color][/size][/font][/b][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال الله -عز وجل-: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]وَنهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوَى [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴿[/font][/color][/b][b][font=lotus linotype]40[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴾ [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِيَ الْمَأْوَى[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾؛ أي هي المقر والمآل والمآب .[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]ثم ختمت السورة بالسؤال أو بطرح مشكلة دائمًا يطرحها الكفار على النبي -عز وجل- عندما يذكرهم بالقيام وبالجزاء والبعث، يقولون له: متى الساعة؟ هل تخبرنا عن القيامة؟ ويأتي الجواب صريحًا وواضحًا: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]يَسْأَلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْسَاهَا[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، متى موعدها؟ متى تأتي؟[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال الله -عز وجل-: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فِيمَ أَنتَ مِن ذِكْرَاهَا[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، ليس شأن الساعة وقيامها من شأنك ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فِيمَ أَنتَ مِن ذِكْرَاهَا [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴿[/font][/color][/b][b][font=lotus linotype]43[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴾ [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]إِلَى رَبِّكَ مُنتَهَاهَا[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾؛ أي مستقرها ومنتهى علمها إلى الله؛ لأن الله قال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]إِنَّ اللَّهَ عِندَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَينَزِّلُ الْغَيْثَ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾ [لقمان: 34]، ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]يَسْأَلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْسَاهَا قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِندَ رَبِّي لَا يُجَلِّيهَا لِوَقْتِهَا إِلَّا هُوَ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾ [الأعراف: 187]، والمقصود بالساعة إذا وردت في القرآن: أي وقت قيام الناس من قبورهم.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]قال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]يَسْأَلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْسَاهَا [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴿[/font][/color][/b][b][font=lotus linotype]42[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴾ [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فِيمَ أَنتَ مِن ذِكْرَاهَا [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴿[/font][/color][/b][b][font=lotus linotype]43[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴾ [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]إِلَى رَبِّكَ مُنتَهَاهَا[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾؛ أي علمها إلى الله -عز وجل- هو الذي يعلمها ويعلم متى تقوم.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]إِنَّمَا أَنتَ مُنذِرُ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، المهمة التي بعثناك بها، وأرسلناك لتحقيقها هي: النذارة.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]فإن قلت: لمَ لم يقل: إنما أنت منذر ومبشر؟ لأن الحديث هنا عن قوم يكذبون، وعن قوم قد عصوا وكذبوا ما جاء به رسول الله -صلى الله عليه وسلم- فقدم صفة النذارة وأفردها، وإلا فرسول الله -صلى الله عليه وسلم- نذير وبشير.[/color][/size][/font][/b][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]الرسول -صلى الله عليه وسلم- منذر لكل أحد، للثقلين الإنس والجن، المؤمن والكافر، فلماذا خصَّ من يخشاها؟ قال: ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]إِنَّمَا أَنتَ مُنذِرُ مَن يَخْشَاهَا[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾؟[/font][/b][/color][/size][/font][/b][font=traditional arabic] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]{لكون الموعظة تنفع من يتذكر ويخشى الله -عز وجل- بخلاف من لا يتقي ولا يخشى فهو لا تنفعه النذارة ولا البشارة}.[/color][/size][/font][/b][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]وهذا مثل قول الله -عز وجل- في سورة "ق" ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]فَذَكِّرْ بِالْقُرْآنِ مَن يَخَافُ وَعِيدِ[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾ [ق: 45]، مع العلم أن القرآن يذكَّر به الجميع، لكن الذي يخاف الوعيد هو الذي ينتفع، ولكونه ينتفع يُقال: ذكره بالقرآن أو انذر بهذه القيامة من يخشى النار أو من يخشى الله -سبحانه وتعالى-.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][size=5][color=navy][b][font=traditional arabic]﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]إِنَّمَا أَنتَ مُنذِرُ مَن يَخْشَاهَا [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴿[/font][/color][/b][b][font=lotus linotype]45[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]﴾ [/font][/color][/b][b][color=green][font=traditional arabic]كَأَنَّهُمْ يَوْمَ يَرَوْنَهَا[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾، يُصور الله حالهم عندما يرون القيامة التي كذبوا بها، ويرون الساعة التي أنكروها، ﴿[/font][/b][b][color=green][font=traditional arabic]كَأَنَّهُمْ يَوْمَ يَرَوْنَهَا لَمْ يَلْبَثُوا إِلَّا عَشِيَّةً أَوْ ضُحَاهَا[/font][/color][/b][b][font=traditional arabic]﴾.[/font][/b][/color][/size][/b] [b][b][font=traditional arabic][size=5][color=navy]يقولون -وهم يتذكرون ما سلف من حالهم وحياتهم وغناهم وعيشهم الطويل في الدنيا-: والله ما لبثنا إلا سويعات، كأننا لبثنا جزءًا من النهار، أوله أو آخره؛ لأنَّ هذا الذي نمرُّ به كله يصبح شيئًا يسيرًا في عالم الماضي، أو في عالم المتذكر لما وقع منه في الدنيا.[/color][/size][/font][/b][/b][/font][/b][/font][/b][/font][/b][/font][/b][/font][/b][/font][/b][/center][b][font=traditional arabic][b][font=traditional arabic][b][font=traditional arabic][b][font=traditional arabic][b][font=traditional arabic][b][font=traditional arabic] [/font][/b][/font][/b] [/font][/b] [/font][/b] [/font][/b] [/font][/b] [/font][/font][/b] [/font][/b][/font][/b][/b] [/font][/b][/b][/font][/b] [/font][/b][/font][/b][/font][/b][/font][/b][/font][/b][/font][/b][/font][/b][/b] [/font][/b] [/font][/font][/b][/font][/b][/font] [/QUOTE]
الإسم
التحقق
اكتب معهد الماهر
رد
الرئيسية
المنتديات
أرشيف المعهد
ركن الدورة العلمية الأولى مع الشيخة الفاضلة أم حذيفة
ركن دورة جزء عم مع الحفظ
الدرس الثاني (سورة النازعات)